Translate

Jumat, 11 April 2014

Aksara Bali



Aksara Bali wenten wantah 18 aksara sane kawastanin aksara lagna (aksara sane kantun melalung/durung polih pengangge suara),Pengangge sura inggih punika: ulu,suku,taleng,taleng tedong,miwah pepet.Taler wenten mawasta tengena miwah sane siosan,manut Pasamuhan Agung Alit (kecil) para sujana miwah para sastrawan sajagat Bali ring Denpasar,duk tanggal: 28 kantos 30 Desember 1963. Nanging iriki boya punika sane jagi kawedar,santukan katambetan tityang nenten mresidaang nyurat Aksara Bali nganggen aplikasi program Bali Simbar iriki. Sane jagi kawedar iriki wantah Aksara Bali ngangen huruf latin manten.

Sane kabaos Aksara inggih punika: ceciren utawi gegambaran suara sane kawetuang olih imanusa. Rupa wiadin wangun aksara punika maendahan,nganutin gegambaran wangsa sane ngangge/ngamanggehang aksara punika.

Aksara Bali latin manut Ejaan basa Bali Yang Disempurnakan,tan dados pasah ring pasang aksara (ejaan) ringg Bahasa Indonesia (EYD). Puniki manut ring pamutus Lokakarya Indik Ejaan basa Bali Latin duk tanggal 12 kantos 13 Januari 1973 ring Denpasar.
Yaning manut onekan (sesuai dengan bacaan),Basa Bali Latin punika wenten kalih warna: I. Aksara suara (vokal) miwah II. Aksara Wianjana (konsonan). Sane kalih puniki, manutin kawigunannyane taler dados kapalih dados tatiga,inggih punika: 1. Aksara Wre Sastra (kabaos aksara jajar komeri). 2. Aksara Swalalita. 3. Aksara Modre.

1. Aksara Wre Sastra:
Aksara puniki kaanggen nyuratan Basa bali Lumbrah (bahasa sehari-hari).Aksara puniki makatah 18 (pelekutus),inggih punika: ha,na,ca,ra,ka,da,ta,sa,wa,la,ma,ga,ba,nga,pa,ja,ya,nya. Aksara puniki taler kabaos aksara jajar komeri.

2. Aksara Swalalita:
Aksara puniki kaanggen nyuratang Aksara Bali sane mamuat Basa Jawi Kuna (Basa Kawi) minakadi nyurat: Kakawin,Palawakia,Kanda Tutur miwah sane siosan. Punika mawinan aksara puniki kabaos aksara Kawiswara. Lianan ring punika taler kaanggen nyuratang Aksara Bali sane mamuat Basa Sanskerta,minakadi nyurat: Weda,Sloka,Sruti miwah Japa Mantra. Mungguing katah aksara puniki wantah 47 sane kawinangun antuk: A. Aksara Suara katahnyane: 14, B. Aksara Wianjana katahnyane: 33. Aksara-aksara puniki maduwe suara kakalih inggih punika:
-Suara Hreswa (suara cendet=pendek)
-Suara Dirga (suara panjang).

a. Aksara Suara :
Aksara suara puniki dados makalih :
- Suara Hreswa (suara pendek), makadi : a, i, u, e, o, r, l.
-Suara Dirga (suara panjang), makadi : a, i, e, o, r, l.
Seos ring aksara suara inucap wenten taler sane kabaos : Suara Pluta (dipotong) punika panjang malemad, upami : ai, au.

b. Aksara Wianjana :
Aksara puniki madrebe pepalihan dados 5 (lima paos) sane mawasta : warga aksara (manut Panini, sastrawan Hindu saking Jagat India kawastanin Pancawalimuka). Warga aksara inucap minakadinipun :
-Warga Kantya: k, kh, g, gh.
-Warga Tawalya: c, ch, j, jh.
-Warga Murdhanya: t, th, d, dh, n.
-Warga Dantya: t, th, d, dh.
-Warga Osthya: p, ph, b, bh.

Punika sane kabaos/mawasta Warga Aksara winangun antuk 5 (limang) paos. Seos ring punika, soang-soang Warga aksara punika madrebe duluran inggih punika :
-Ardha suara (semi vocal) : y, r, l, w.
-Usma (suara ngeses = desis) : รง, s, s.
-Wisarga (angsengan) : h.
-Anunasika (anuswara = sengau): ng, ny, n, m.

Ring Aksara Swalalita posan Aksara Wianjana, wenten sane kabaos : suara tajem, minakadinipun : k, kh, c, ch, t, th, t, th, p. ph. Seos ring punika, taler wenten suara kirang tajem (suara lembut), minakadinipun : g, gh, j, jh, d, dh, b, bh. Suara hreswa ring Aksara Wianjana mawasta (taler kabaos) alpaprana. Sapunika taler suara dirgannyane, mawasta : mahaprana. Suara tajem miwah suara kirang tajem (lembut), soang-soang mamuat/kahanan : apaprana miwah mahaprana. Aksara-aksara sane kahanan alpaprana miwah mahaprana inggih punika:
-Warga Kantya : k, g, (alpaprana); kh, gh (mahaprana)
-Warga Tawalya : c, j, (alpaprana); ch, jh (mahaprana)
-Warga Murdhanya: t, d, (alpaprana); th, dh (mahaprana)
-Warga Dantya : t, d, (alpaprana); th, dh (mahaprana)
-Warga Osthya : p, b, (alpaprana); ph, bh (mahaprana)

3. Aksara Modre:
Aksara Modre, inggih punika : aksara sane kaanggen nyuratang rerajahan-rerajahan, japa mantra. Upami : ANG, UNG, MANG. Taler sering kaucapang : A, U, M. yang kacutetang dados : AUM, lantur OOM. Taler katah sane lian-lianan. Salanturnyane yan nganinin indik Aksara Bali, rarisang wacen tur uratiang ring : CAKEPAN UGER-UGER PASANG AKSARA BALI.

Kaketus saking: Tata Sukerta B.Bali

Yuk Belajar Membaca dan Menulis Aksara Bali!

Aksara Lagna:

Aksara lagna inggih punika aksara sane durung polih sandangan/pangangge. Akehnyane 18 (pelekutus) aksara,upami:
= ha = na = ca = ra
= ka = da = ta = sa
= wa = la = ma = ga = ba
= nga = pa = ja = ya = nya
Aksara Bali nganggen sitem silabik (suku kata),yadiastun durung polih sandangan/pangangge suara,sampun mrasidayang ngwangun kruna,upami:
= bapa
= jaja
= nyama
= kaca,miwah sane lianan.

Pangangge Aksara:

1.Pangangge Suara:

Ulu
Ulu sari
Ulu ricem
Ulu Candra
Pepet
Pepet matedong
Tedong
Taleng
Taleng matedong
Taleng marepa
Taleng marepa matedong
Suku
Suku ilut

2.Pangangge Ardasuara:

Nania
Guung
Guung macelek
Gantungan la
Suku kembung

3.Pangangge Tengenan:

Cecek
Surang
Bisah
Adeg-adeg

4.Wangun Gempelan:

Wangun gempelannyane
Wangun gempelannyane
Wangun gempelannyane
Wangun gempelannyane

5.Wangun Gantungan:

Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane
Wangun gantungannyane

Tidak ada komentar:

Posting Komentar