Aksara Bali wenten wantah 18 aksara sane kawastanin aksara lagna
(aksara sane kantun melalung/durung polih pengangge suara),Pengangge
sura inggih punika: ulu,suku,taleng,taleng tedong,miwah pepet.Taler
wenten mawasta tengena miwah sane siosan,manut Pasamuhan Agung Alit
(kecil) para sujana miwah para sastrawan sajagat Bali ring Denpasar,duk
tanggal: 28 kantos 30 Desember 1963. Nanging iriki boya punika sane jagi
kawedar,santukan katambetan tityang nenten mresidaang nyurat Aksara
Bali nganggen aplikasi program Bali Simbar iriki. Sane jagi kawedar
iriki wantah Aksara Bali ngangen huruf latin manten.
Sane kabaos Aksara inggih punika:
ceciren utawi gegambaran suara sane kawetuang olih imanusa. Rupa wiadin
wangun aksara punika maendahan,nganutin gegambaran wangsa sane
ngangge/ngamanggehang aksara punika.
Aksara Bali latin manut Ejaan basa Bali Yang
Disempurnakan,tan dados pasah ring pasang aksara (ejaan) ringg Bahasa
Indonesia (EYD). Puniki manut ring pamutus Lokakarya Indik Ejaan basa
Bali Latin duk tanggal 12 kantos 13 Januari 1973 ring Denpasar.
Yaning manut onekan (sesuai dengan bacaan),Basa Bali Latin
punika wenten kalih warna: I. Aksara suara (vokal) miwah II. Aksara
Wianjana (konsonan). Sane kalih puniki, manutin kawigunannyane taler
dados kapalih dados tatiga,inggih punika: 1. Aksara Wre Sastra (kabaos
aksara jajar komeri). 2. Aksara Swalalita. 3. Aksara Modre.
1. Aksara Wre Sastra:
Aksara puniki kaanggen nyuratan Basa bali Lumbrah (bahasa
sehari-hari).Aksara puniki makatah 18 (pelekutus),inggih punika:
ha,na,ca,ra,ka,da,ta,sa,wa,la,ma,ga,ba,nga,pa,ja,ya,nya. Aksara puniki
taler kabaos aksara jajar komeri.
2. Aksara Swalalita:
Aksara puniki kaanggen nyuratang Aksara Bali sane mamuat Basa
Jawi Kuna (Basa Kawi) minakadi nyurat: Kakawin,Palawakia,Kanda Tutur
miwah sane siosan. Punika mawinan aksara puniki kabaos aksara Kawiswara.
Lianan ring punika taler kaanggen nyuratang Aksara Bali sane mamuat
Basa Sanskerta,minakadi nyurat: Weda,Sloka,Sruti miwah Japa Mantra.
Mungguing katah aksara puniki wantah 47 sane kawinangun antuk: A. Aksara
Suara katahnyane: 14, B. Aksara Wianjana katahnyane: 33. Aksara-aksara
puniki maduwe suara kakalih inggih punika:
-Suara Hreswa (suara cendet=pendek)
-Suara Dirga (suara panjang).
a. Aksara Suara :
Aksara suara puniki dados makalih :
- Suara Hreswa (suara pendek), makadi : a, i, u, e, o, r, l.
-Suara Dirga (suara panjang), makadi : a, i, e, o, r, l.
Seos ring aksara suara inucap wenten taler sane kabaos :
Suara Pluta (dipotong) punika panjang malemad, upami : ai, au.
b. Aksara Wianjana :
Aksara puniki madrebe pepalihan dados 5 (lima paos) sane mawasta : warga
aksara (manut Panini, sastrawan Hindu saking Jagat India kawastanin
Pancawalimuka).
Warga aksara inucap minakadinipun :
-Warga Kantya: k, kh, g, gh.
-Warga Tawalya: c, ch, j, jh.
-Warga Murdhanya: t, th, d, dh, n.
-Warga Dantya: t, th, d, dh.
-Warga Osthya: p, ph, b, bh.
Punika sane kabaos/mawasta Warga Aksara winangun antuk 5 (limang) paos.
Seos ring punika, soang-soang Warga aksara punika madrebe duluran inggih
punika :
-Ardha suara (semi vocal) : y, r, l, w.
-Usma (suara ngeses = desis) : รง, s, s.
-Wisarga (angsengan) : h.
-Anunasika (anuswara = sengau): ng, ny, n, m.
Ring Aksara Swalalita posan Aksara Wianjana, wenten sane kabaos : suara
tajem, minakadinipun : k, kh, c, ch, t, th, t, th, p. ph. Seos ring
punika, taler wenten suara kirang tajem (suara lembut), minakadinipun :
g, gh, j, jh, d, dh, b, bh.
Suara hreswa ring Aksara Wianjana mawasta (taler kabaos) alpaprana.
Sapunika taler suara dirgannyane, mawasta : mahaprana.
Suara tajem miwah suara kirang tajem (lembut), soang-soang
mamuat/kahanan : apaprana miwah mahaprana. Aksara-aksara sane kahanan
alpaprana miwah mahaprana inggih punika:
-Warga Kantya : k, g, (alpaprana); kh, gh (mahaprana)
-Warga Tawalya : c, j, (alpaprana); ch, jh (mahaprana)
-Warga Murdhanya: t, d, (alpaprana); th, dh (mahaprana)
-Warga Dantya : t, d, (alpaprana); th, dh (mahaprana)
-Warga Osthya : p, b, (alpaprana); ph, bh (mahaprana)
3. Aksara Modre:
Aksara Modre, inggih punika : aksara sane kaanggen nyuratang
rerajahan-rerajahan, japa mantra. Upami : ANG, UNG, MANG. Taler sering
kaucapang : A, U, M. yang kacutetang dados : AUM, lantur OOM. Taler
katah sane lian-lianan. Salanturnyane yan nganinin indik Aksara Bali,
rarisang wacen tur uratiang ring : CAKEPAN UGER-UGER PASANG AKSARA BALI.
Kaketus saking: Tata Sukerta B.Bali
Yuk Belajar Membaca dan Menulis Aksara Bali!
|
Aksara Lagna:
Aksara lagna inggih punika aksara sane durung polih sandangan/pangangge. Akehnyane 18 (pelekutus) aksara,upami:
 |
= ha |
 |
= na |
 |
= ca |
 |
= ra |
 |
= ka |
 |
= da |
 |
= ta |
 |
= sa |
 |
= wa |
 |
= la |
 |
= ma |
 |
= ga |
 |
= ba |
 |
= nga |
 |
= pa |
 |
= ja |
 |
= ya |
 |
= nya |
Aksara Bali nganggen sitem silabik (suku kata),yadiastun durung polih sandangan/pangangge suara,sampun mrasidayang ngwangun kruna,upami:
 |
 |
= bapa |
 |
 |
= jaja |
 |
 |
= nyama |
 |
 |
= kaca,miwah sane lianan. |
Pangangge Aksara:
 |
Ulu |
 |
Ulu sari |
 |
Ulu ricem |
 |
Ulu Candra |
 |
Pepet |
 |
Pepet matedong |
 |
Tedong |
 |
Taleng |
 |
Taleng matedong |
 |
Taleng marepa |
 |
Taleng marepa matedong |
 |
Suku |
 |
Suku ilut |
 |
Nania |
 |
Guung |
 |
Guung macelek |
 |
Gantungan la |
 |
Suku kembung |
 |
Cecek |
 |
Surang |
 |
Bisah |
 |
Adeg-adeg |
 |
Wangun gempelannyane |
 |
 |
Wangun gempelannyane |
 |
 |
Wangun gempelannyane |
 |
 |
Wangun gempelannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
 |
Wangun gantungannyane |
 |
|
Tidak ada komentar:
Posting Komentar